Skutkiem stwierdzenia nieważności umowy „kredytu frankowego” jest obowiązek zwrotu wzajemnie spełnionych świadczeń przez bank i kredytobiorcę. Świadczeniem takim ze strony banku jest kwota wypłaconego kapitału, a ze strony kredytobiorcy spłacane w toku wykonywania nieważnej umowy raty kapitałowe i odsetkowe oraz ewentualne dalsze opłaty.
W celu zniechęcenia konsumentów do dochodzenia swoich roszczeń banki zaczęły kierować do sądów pozwy o zapłatę dodatkowych kwot tytułem „wynagrodzenia za korzystanie z kapitału”. Tego rodzaju roszczenia jako niemające żadnej podstawy prawnej zostały uznane za niedopuszczalne zarówno w orzecznictwie krajowym, jak i unijnym. Przełomowe znaczenie miał wyrok Trybunału Sprawiedliwości UE z 15 czerwca 2023 r. w sprawie C-520/21, o którym informowaliśmy w tekście: Banki nie mogą żądać od frankowiczów wynagrodzenia za korzystanie z kapitału. Trybunał orzekł wyraźnie, że bank nie jest uprawniony do żadnych dalszych kwot oprócz kwoty nominalnej kapitału oraz ewentualnych odsetek za opóźnienie.
Stanowisko to zostało potwierdzone w kolejnym orzeczeniu TSUE z 11 grudnia 2023 r. w sprawie C-756/22, w którym stwierdzono:
„w kontekście uznania umowy kredytu hipotecznego zawartej z konsumentem przez instytucję bankową za nieważną w całości ze względu na to, że umowa ta zawiera nieuczciwe warunki, bez których nie może ona dalej obowiązywać, stoją one na przeszkodzie wykładni sądowej prawa państwa członkowskiego, zgodnie z którą instytucja ta ma prawo żądać od tego konsumenta zwrotu kwot innych niż kapitał wpłacony na poczet wykonania tej umowy oraz ustawowe odsetki za opóźnienie od chwili wezwania do zapłaty.”
Kolejną „koncepcją procesową” stosowaną przez banki stało się żądanie sądowej waloryzacji kwoty wypłaconego kapitału. Banki próbowały – wbrew wyraźnemu stanowisku TSUE forsować stanowisko, że waloryzacja sądowa nie jest rodzajem niedopuszczalnej dodatkowej rekompensaty.
Wszelkie wątpliwości w tym zakresie rozwiała odpowiedź TSUE na pytanie prejudycjalne Sądu Okręgowego w Warszawie. W postanowieniu z 12 stycznia 2024 r. w sprawie C-488/23 Trybunał stwierdził jednoznacznie, że banki nie mają prawa żądać od konsumentów, poza zwrotem kwot kapitału wypłaconego z tytułu wykonania tej umowy oraz ustawowych odsetek za opóźnienie od dnia wezwania do zapłaty, rekompensaty polegającej na sądowej waloryzacji świadczenia wypłaconego kapitału w przypadku istotnej zmiany siły nabywczej danego pieniądza po wypłaceniu tego kapitału konsumentowi.
W uzasadnieniu tego istotnego dla frankowiczów postanowienia Trybunał wskazał, że:
„dokonywana przez sąd waloryzacja świadczenia odpowiadającego kapitałowi wypłaconemu konsumentowi, taka jak przewidziana w art. 3581 § 3 kodeksu cywilnego, stanowi rekompensatę, która może zostać przyznana przez sąd ze względu na istotną zmianę siły nabywczej pieniądza po powstaniu danego zobowiązania. Otóż ze względu na sam charakter takiej rekompensaty jej przyznanie oznaczałoby, że prawo przedsiębiorcy wykraczałoby poza zwykłą spłatę kapitału wypłaconego z tytułu wykonania danej umowy kredytu hipotecznego i zapłatę ustawowych odsetek za zwłokę.”
Należy oczekiwać, że polskie sądy będą uwzględniać korzystne dla konsumentów orzecznictwo unijne przy rozpatrywaniu bezzasadnych spraw z powództwa banków.