29 stycznia 2021 r. Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego zwrócił się o rozstrzygnięcie przez pełny skład Izby Cywilnej rozbieżności w wykładni przepisów prawa mających zastosowanie w sprawach związanych z kredytami indeksowanym i denominowanymi kursem waluty obcej.
Przedmiotem rozstrzygnięcia będą następujące pytania prawne:
- Czy w razie uznania, że postanowienie umowy kredytu indeksowanego lub denominowanego odnoszące się do sposobu określania kursu waluty obcej stanowi niedozwolone postanowienie umowne i nie wiąże konsumenta, możliwe jest przyjęcie, że miejsce tego postanowienia zajmuje inny sposób określenia kursu waluty obcej wynikający z przepisów prawa lub zwyczajów?
W razie odpowiedzi przeczącej na powyższe pytanie:
- Czy w razie niemożliwości ustalenia wiążącego strony kursu waluty obcej w umowie kredytu indeksowanego do takiej waluty umowa może wiązać strony w pozostałym zakresie?
- Czy w razie niemożliwości ustalenia wiążącego strony kursu waluty obcej w umowie kredytu denominowanego w walucie obcej umowa ta może wiązać strony w pozostałym zakresie?
Niezależnie od treści odpowiedzi na pytania 1-3:
- Czy w przypadku nieważności lub bezskuteczności umowy kredytowej, w wykonaniu której bank wypłacił kredytobiorcy całość lub część kwoty kredytu, a kredytobiorca dokonywał spłat kredytu, powstają odrębne roszczenia z tytułu nienależnego świadczenia na rzecz każdej ze stron, czy też powstaje jedynie jedno roszczenie, równe różnicy spełnionych świadczeń, na rzecz tej strony, której łączne świadczenie miało wyższą wysokość?
- Czy w przypadku nieważności lub bezskuteczności umowy kredytowej z powodu niedozwolonego charakteru niektórych jej postanowień, bieg przedawnienia roszczenia banku o zwrot kwot wypłaconych z tytułu kredytu rozpoczyna się od chwili ich wypłaty?
- Czy, jeżeli w przypadku nieważności lub bezskuteczności umowy kredytowej którejkolwiek ze stron przysługuje roszczenie o zwrot świadczenia spełnionego w wykonaniu takiej umowy, strona ta może również żądać wynagrodzenia z tytułu korzystania z jej środków pieniężnych przez drugą stronę?
Odpowiedzi na zadane pytania prawne będą miały istotne znaczenie dla praktyki orzeczniczej sądów rozstrzygających spory kredytobiorców z bankami. Kwestia możliwości zastąpienia niedozwolonych postanowień umownych innymi regulacjami dotyczącymi kursu waluty obcej (w tym kursu średniego NBP) wzbudza dalej kontrowersje, choć w świetle orzecznictwa TSUE nie powinno być miejsca na tego typu rozwiązania w sytuacji braku przepisów dyspozytywnych odnoszących się do danej kwestii.
Sąd Najwyższy rozstrzygnie jednoznacznie, czy w przypadku wyeliminowania klauzuli indeksacyjnej i niemożliwości wprowadzenia innego kursu waluty, umowa powinna w każdym przypadku podlegać unieważnieniu.
Kwestia wzajemnych rozliczeń
W pytaniach Pierwszego Prezesa SN pojawia się również kwestia wzajemnego rozliczenia pomiędzy stronami w przypadku stwierdzenia nieważności umowy.
Pytanie nr 4 odnosi się bowiem do często pojawiających się wątpliwości co do zastosowania teorii dwu kondykcji lub teorii salda w odniesieniu do bezpodstawnego wzbogacenia przy odpadnięciu podstawy umownej do świadczenia obu stron.
Z punktu widzenia interesów kredytobiorców istotne znaczenie ma również pytanie dotyczące możliwości dochodzenia przez banki wynagrodzenia za korzystanie z kapitału oraz okresu przedawnienia roszczenia o zwrot wypłaconych na podstawie nieważnej umowy kwot.
Termin posiedzenia pełnego składu Izby Cywilnej SN został wyznaczony na 25 marca 2021 r. Sędzią Sprawozdawcą została SSN Joanna Misztal-Konecka.
Pełna treść wniosku Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego dostępna jest tutaj.
Anna Porębska
adwokat