Odrzucenie wniosku o zabezpieczenie – czy można zaskarżyć postanowienie sądu?

Przymusowa restrukturyzacja Getin Noble Bank S.A. wywołała kontrowersje co do dopuszczalności zabezpieczania roszczeń frankowiczów. Część sądów wydaje postanowienia o udzieleniu zabezpieczenia już po rozpoczęciu restrukturyzacji. Niektórzy kredytobiorcy frankowi konfrontują się jednak ze stanowiskiem niektórych sądów, które odrzucają wnioski o udzielenie zabezpieczenia wniesione po 30 września 2022 r. Sądy powołują się przy tym na art. 135 ust. 4 ustawy o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym, który stanowi, że w czasie trwania przymusowej restrukturyzacji w stosunku do podmiotu w restrukturyzacji, niedopuszczalne jest wszczęcie postępowania egzekucyjnego i postępowania zabezpieczającego. Uznanie jednak, że nie jest możliwe zabezpieczenie roszczenia o ustalenie nieważności umowy poprzez zawieszenie obowiązku spłaty rat kredytu, jest niekorzystne dla frankowiczów, od których bank oczekuje dalszej spłaty rat w sytuacji, gdy ich odzyskanie nawet w przypadku korzystnego dla kredytobiorcy wyroku może okazać się niemożliwe lub znacznie utrudnione.

Zażalenie jako środek odwoławczy od postanowienia w przedmiocie zabezpieczenia

Co może zrobić frankowicz, który otrzymał postanowienie o odrzuceniu wniosku o udzielenie zabezpieczenia i nie zgadza się z rozstrzygnięciem? Może on zaskarżyć postanowienie w drodze zażalenia. Podstawą do wniesienia środka odwoławczego jest art. 741 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego (KPC). Zgodnie z tym przepisem na postanowienie sądu pierwszej instancji w przedmiocie zabezpieczenia przysługuje zażalenie. Mimo że przepis nie wskazuje wprost, iż zażalenie przysługuje na postanowienie o odrzuceniu wniosku o zabezpieczenie, to jest on sformułowany w taki sposób, że obejmuje także ten przypadek. Odrzucenie wniosku jako orzeczenie o charakterze formalnym jest bowiem w dalszym ciągu rozstrzygnięciem w przedmiocie zabezpieczenia.

Wymogi formalne dotyczące wniesienia zażalenia

Zażalenie należy wnieść w terminie 7 dni od dnia doręczenia postanowienia wraz z uzasadnieniem. W aktualnym stanie prawnym należy najpierw w terminie tygodniowym od ogłoszenia postanowienia złożyć wniosek o sporządzenie i doręczenie pisemnego uzasadnienia postanowienia, aby otworzyć drogę do jego zaskarżenia. Dopiero po doręczeniu postanowienia z uzasadnieniem rozpoczyna bieg 7-dniowy termin na wniesienie zażalenia. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy sąd odstąpi od sporządzania uzasadnienia, gdyż podzieli w całości argumentację wnioskodawcy lub gdy sporządzenie uzasadnienia jest niemożliwe, o czym jednak wnioskodawca musi zostać poinformowany.

Dlaczego zabezpieczenie roszczeń frankowiczów powinno być dopuszczalne?

Zażalenie na postanowienie w przedmiocie zabezpieczenia rozpoznawane jest w ramach tzw. zażalenia poziomego. Oznacza to, że rozstrzygnięcie wydawane jest przez ten sam sąd, który wydał postanowienie, lecz w innym składzie trzech sędziów. Z uwagi na daleko idące skutki związane z egzekucją roszczeń wobec banku objętego przymusową restrukturyzacją, brak możliwości uzyskania zabezpieczenia poprzez wstrzymanie płatności rat narusza istotnie interesy kredytobiorców. Odrzucenie wniosku o zabezpieczenie jest skutkiem zbyt rygorystycznej i sprzecznej z dyrektywą unijną nr 2014/59/UE wykładni polskich przepisów. Jej art. 70 ust. 1 Dyrektywy 2014/59/UE nakazuje państwo członkowskim zapewnienie, aby organy ds. restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji posiadały uprawnienie do ograniczenia zabezpieczonym wierzycielom instytucji objętej restrukturyzacją i uporządkowaną likwidacją możliwości egzekucji zabezpieczeń wierzytelności w odniesieniu do wszelkich aktywów tej instytucji objętej restrukturyzacją i uporządkowaną likwidacją od chwili publikacji obwieszczenia o ograniczeniu zgodnie z art. 83 ust. 4 do północy w państwie członkowskim, w którym instytucja ta ma siedzibę, dnia roboczego następującego po tym opublikowaniu. Przepis ten nie przewiduje jednak możliwości ustanowienia w przepisach krajowych tak daleko idących skutków, jak umorzenie wszystkich dotychczasowych czy zakaz wszczynania nowych postępowań zabezpieczających. Polskie przepisy idą zatem znacznie dalej i nie są zgodne z nakazami dyrektywy. Ponadto, sądy bezzasadnie powołują się na rzekomą ingerencję w majątek restrukturyzowanego banku, zapominając, że roszczenia frankowiczów dotyczą nieważności umów, a zatem w rzeczywistości dokonywane spłaty (w szczególności powyżej udostępnionego kapitału) są świadczeniami nienależnymi. Odrzucenie wniosku o udzielenie zabezpieczenia nie oznacza, że to rozstrzygnięcie pozostanie w obrocie prawnym, gdyż może zostać zmienione lub uchylone na skutek zażalenia.